İmam Əli (ə.s) beyət etməsi barədə həm əhli-xilaf həm də, Əhli-beyt (ə.s) məktəbinin kitablarında kifayət qədər rəvayət nəql olunmuşdur. Lakin, əhli-xilaf bu beyətin imam Əlinin (ə.s) razılığı yolu ilə, olduğunu iddia edir. Necə ki, “Xanım Fatimənin (s.ə) evinə hücum” bölməsində, bəzi rəvayətlərdə qeyd olunmuşdur. Hər iki məzhəbin, mötəbər kitablarında isə, heç də bu beyətin razılığ nəticəsində olmadığının şahidi oluruq. Belə ki, bu məzmunda olan rəvayətlərin bir neçəsini qeyd edirik.
Şeyx Kuleyni (r.a) yazır:
عنه، عن المعلى، عن الحسن، عن أبان، عن أبي هاشم قال: لما أخرج بعلي (عليه السلام) خرجت فاطمة (عليها السلام) واضعة قميص رسول الله (صلى الله عليه وآله) على رأسها آخذة بيدي إبنيها فقالت: مالي ومالك يا أبا بكر تريد أن تؤتم ابني وترملني من زوجي والله لولا أن تكون سيئة لنشرت شعري ولصرخت إلى ربي، فقال رجل من القوم: ما تريد إلى هذا ثم أخذت بيده فانطلقت به
“O,[1] Muəllədən, o Əbandan, o da Əbi Haşimdən rəvayət edərək deyir: “O zaman ki, imam Əlini (ə.s) (beyət üçün evdən) çıxardılar, xanım Fatimə (s.ə) Peyğəmbərin (s) köynəyini başına ataraq, iki oğlunun əlindən tutub, çölə çıxdı və dedi: “Məndən nə istəyirsən ey Əbu Bəkr? İstəyirsən oğlanlarımı yetim və məni dul qoyasan? Allaha (c.c) and olsun, əgər pis bir iş olmasaydı, saçımı açar və Rəbbimə (c.c) qarğış edərdim[2]”. Bu zaman, camaatın içərisindən bir nəfər (Əbu Bəkrə) dedi: “Nə etmək istəyirsən[3]?” Bundan sonra, Xanım (s.ə) Əlinin (ə.s) əlində yapışdı və onu apardı”.
أبان، عن علي بن عبد العزيز، عن عبد الحميد الطائي، عن أبي جعفر (عليه السلام) قال: والله لو نشرت شعرها ماتوا طرا
“Əbandan, o Əli b. Əbdül-Əzizdən, o da Əbdül-Həmid ət-Taidən, o da Əbi Cəfərdən rəvayət edərək dedi: “Vallahi, əgər (anam Fatimə) saçını açsaydı, hamı ölərdi”.
Əbu Cəfər əl-Kuleyni Məhəmməd b. Yaqub b. İshaq, “Əl-Kafi” kitabı, 8-ci cild, 129-cu səhifə, 320,321-ci hədislər, Nəşr: “Mənşuratul-Fəcr”, Beyrut, Lübnan, 1428/2007, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
1-ci hədisin sənədində olan Muəlla adlı şəxs zəif ravilərdəndir. 2-ci hədisdə həmçinin Muəlladan nəql olunur. Lakin, Şeyx Kuleyni (r.a) ravilərin adlarının təkrar olunmaması üçün, Əbana digər fərqli ravilər tərəfindən rəvayət olunduğuna görə, sadəcə onun və ona rəvayət edənlərin adını zikr etmişdir.
Şeyx Kuleyni (r.a) həmin kitabın digər cildində yazır:
محمد بن يحيى، عن محمد بن الحسين، عن محمد بن إسماعيل، عن صالح بن عقبة، عن عبد الله بن محمد الجعفي، عن أبي جعفر وأبي عبد الله عليهما السلام قالا: إن فاطمة عليها السلام – لما أن كان من أمرهم ما كان – أخذت بتلابيب عمر فجذبته إليها ثم قالت: أما والله يا ابن الخطاب لولا أني أكره أن يصيب البلاء من لا ذنب له لعلمت أني سأقسم على الله ثم أجده سريع الإجابة
“Məhəmməd b. Yəhyadan, o Məhəmməd b. Hüseyndən, o da Məhəmməd b. İsmayıldan, o da Saleh b. Üqbədən, o da Abdullah b. Məhəmməd əl-Cufidən, o da Əbu Cəfər (ə.s) və Əbu Əbdullahdan (ə.s) rəvayət edərək dedi: “O insanlar öz əməllərini törətdiyi zaman, xanım Fatimə (s.ə) Ömərin yaxasından tutub dartdı və dedi: “Ey Xəttabın oğlu, Allaha (c.c) and olsun ki, əgər günahsız insanlara bəla gəlməsini istəməsəydim, bilirsən ki, Allaha (c.c) and içib Ona pənah aparıb və etdiyim dua tez müstəcab olardı”.
Əbu Cəfər əl-Kuleyni Məhəmməd b. Yaqub b. İshaq, “Əl-Kafi” kitabı, 1-ci cild, 292-ci səhifə, 171-ci bab, 5-ci hədis, Nəşr: “Mənşuratul-Fəcr”, Beyrut, Lübnan, 1428/2007, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Hədisin sənədində olan Abdullah b. Məhəmməd əl-Cufi zəif ravidir. Hədisin digər müşkülü isə, xanım Fatimənin (s.ə) naməhrəmin yaxasından tutmasıdır ki, bu Xanımdan (s.ə) münəzzəh bir işdir.
Şeyx Mufid (r.a) yazır:
فقال عمر: قم إلى الرجل، فقام أبو بكر وعمر وعثمان وخالد ابن الوليد والمغيرة بن شعبة وأبو عبيدة بن الجراح وسالم مولى أبي حذيفة وقمت معهم و ظنت فاطمة عليها السلام أنه لا تدخل بيتها إلا بإذنها، فأجافت الباب وأغلقته، فلما انتهوا إلى الباب ضرب عمر الباب برجله فكسره – وكان من سعف – فدخلوا على علي عليه السلام و أخرجوه ملببا “. فخرجت فاطمة عليها السلام فقالت: يا أبا بكر وعمر تريدان أن ترملاني من زوجي والله لئن لم تكفا عنه لأنشرن شعري ولأشقن جيبي ولآتين قبر أبي ولأصيحن إلى ربي، فخرجت وأخذ بيد الحسن والحسين عليهما السلام متوجهة إلى القبر فقال علي عليه السلام لسلمان: يا سلمان أدرك ابنة محمد صلى الله عليه وآله فإني أرى جنبتي المدينة تكفئان، فوالله لئن فعلت لا يناظر بالمدينة أن يخسف بها وبمن فيها، قال: فلحقها سلمان فقال: يا بنت محمد صلى الله عليه وآله إن الله تبارك وتعالى إنما بعث أباك رحمة فانصرفي، فقالت: يا سلمان ما علي صبر فدعني حتى آتي قبر أبي، فأصيح إلى ربي، قال سلمان: فإن عليا ” بعثني إليك وأمرك بالرجوع فقالت: أسمع له وأطيع فرجعت، وأخرجوا عليا ” ملببا “ قال: وأقبل الزبير مخترطا ” سيفه وهو يقول: يا معشر بني عبد المطلب أيفعل هذا بعلي وأنتم أحياء وشد على عمر ليضربه بالسيف فرماه خالد بن الوليد بصخرة فأصابت قفاه وسقط السيف من يده فأخذه عمر وضربه على صخرة فانكسر ومر علي عليه السلام على قبر النبي صلى الله عليه وآله فقال: ” يا ابن أم إن القوم استضعفوني وكادوا يقتلونني ” وأتي بعلي عليه السلام إلى السقيفة إلى مجلس أبي بكر، فقال له عمر: بايع، قال: فإن لم أفعل فمه؟ قال: إذا ” والله نضرب عنقك، قال علي عليه السلام: إذا ” والله أكون عبد الله وأخي رسول الله صلى الله عليه وآله المقتول، فقال عمر: أما عبد الله المقتول فنعم وأما أخا رسول الله صلى الله عليه وآله فلا – حتى قالها ثلاثا ” – وأقبل العباس فقال: يا أبا بكر ارفقوا بابن أخي، فلك علي أن يبايعك فأخذ العباس بيد علي عليه السلام فمسحها على يدي أبي بكر وخلوا عليا ” مغضبا ” فرفع رأسه إلى السماء، ثم قال: اللهم إنك تعلم أن النبي الأمي – صلى الله عليه وآله – قال لي: إن تموا عشرين فجاهدهم، وهو قولك في كتابك: ” فإن يكن منكم عشرون صابرون يغلبوا مائتين ” اللهم إنهم لم يتموا – حتى قالها ثلاثا ” – ثم انصرف
“Ömər (Qunfuza) dedi: “Dur ora gedək! Əbu Bəkr, Ömər, Osman, Xalid b. Vəlid, Muğirə b. Şöbə, Ubeydə b. Cərrah və Əbu Huzeyfənin (ə.s) qulu Salim ayağa qalxdı və ora getdilər. Xanım Fatimə (s.ə) güman edirdi ki, onlar onun icazəsi olmadan evinə daxil olmazlar. Xanım (s.ə) qapını bağladı”. Onlar qapıya yaxınlaşdığı zaman, Ömər ayağı ilə qapıya zərbə vurub sındırdı. Qapı xurmanın liflərindən ibarət idi. Onlar içəri daxil olub, imam Əlini (ə.s) itələyərək evdən çıxartdılar. Xanım Fatimə (s.ə) çölə çıxıb (onlara) dedi: “Ey Əbu Bəkr və Ömər istəyirsiz ki, məni həyat yoldaşımdan ayırasız?! Əgər, ona bir şey eləsəz, saçımı açaram ətəyimi cıraram, atamın (s) qəbrinə gedib Rəbbimə (c.c) fəryad edərəm!” Sonra, Xanım (s.ə) Həsən (ə.s) və Hüseynin (ə.s) əllərindən tutub, Peyğəmbərin (s) qəbrinə tərəf getdi. Hz.Əli (ə.s) Salmana (ə.s) dedi: “Ey Salman, get Peyğəmbər (s) qızının yanına, mən sanki, Mədinənin sirkələnməsini görürəm. Əgər, O (s.ə) fəryad edərsə, Mədinədə heç kim sağ qalmayacaqdır. Salman (ə.s) Xanımın (s.ə) yanına özünü çatdırdı. Salman (ə.s) dedi: “Allahu Təala atanı (bu dünyaya) rəhmət olaraq göndərib, bu işdən əl çək”. Xanım (s.ə) buyurdu: “Ey Salman, artıq səbrim yoxdur, izn ver atamın (s) qəbrinə gedib Rəbbimə (c.c) fəryad edim”. Salman (ə.s) dedi: “Əli (ə.s) məni göndərib və sənin qayıtmağını əmr edib”. Onu dinləyib, əmrinə tabe olaraq geri döndüm. Hz.Əlini (ə.s) itələyərək çıxartdılar. Ravi deyir: “Zubeyr qılıncını qınından çıxardaraq dedi: “Ey Bəni Müttəlib camaatı Əliyə (ə.s) qarşı bunu edirsiz?! Siz həyalısız?!” Sonra, qəzəblənərək Öməri qılıncla vurmaq istədi, Xalid b. Vəlid ona daş atıb dedi: “Qılıncını at yerə!” Ömər qılıncı götürüb, daşa vurub sındırdı. Hz.Əli (ə.s) Peyğəmbər (s) qəbrinin yanında keçən zaman buyurdu: “Ey Anam oğlu, bu tayfa məni zəif gördü, az qaldı ki, məni öldürsünlər”. Hz.Əlini (ə.s) səqifəyə Əbu Bəkrin məclisinə gətirdilər. Ömər dedi: “Beyət elə!” Əli (ə.s) buyurdu: “Beyət etməsəm necə olacaq?” Ömər dedi: “Allaha (c.c) and olsun ki, boynuvu vurarıq!” Əli (ə.s)dedi: “Allaha (c.c) and olsun ki, mən Allahın (c.c) bəndəsi və Peyğəmbərin (s) qardaşı olaraq öləcəm”. Ömər 3 dəfə bu sözü təkrarlayaraq dedi: “Allahın (c.c) bəndəsi olaraq ölə bilərsən, amma, Peyğəmbər qardaşı olaraq ölə bilmərsən!” Abdullah b. Abbas (ə.s) irəli çıxıb dedi: “Ey Əbu Bəkr! Qardaşım oğlunu burax sənə beyət etsin”. İbn Abbas (ə.s) Əlinin (ə.s) əlini tutub Əbu Bəkrin əlinə sürtdü, Beləlilə, Əlini (ə.s) buraxdılar. Əli (ə.s) qəzəbli halda başını səmaya qaldırıb dedi: “Allahım! Sən bilirsən ki, Peyğəmbər (s) mənə buyurub: “Əgər 20 adamın olarsa, onlarla cihad et. Sən öz kitabında buyurmusan. “Əgər, sizdən 20 nəfər səbr edən olsa 200 nəfərə qələbə çalarsız”. Allahım! Onlar tamamlanmadı (20 nəfər tapılmadı) və bu sözü 3 dəfə təkrar edib, evinə qayıtdı”.
Əbu Əbdullah əl-Mufid Məhəmməd b. Məhəmməd b. Numan b. Əbdüs-Səlam b. Cabir əl-Bağdadi, “Əl-İxtisas” kitabı, 1-ci cild, 186,187-ci səhifələr, Səqifə hədisi, Təhqiq: Əli Əkbər əl-Ğəffari və Seyid Mahmud əz-Zərnədi, Nəşr: “Darul-Mufid”, Beyrut, Lübnan, 1414/1993, 2-ci çap (kitabı yükləmək üçün ünvan)
Online mənbə
Hədisin səhhəti barəsində “Xanım Fatimənin (s.ə) evinə hücum” bölməsində məlumat verilmişdir.
Şeyx Təbərsi (r.a) yazır:
وروي عن الصادق عليه السلام أنه قال، لما استخرج أمير المؤمنين عليه السلام من منزله خرجت فاطمة صلوات الله عليها خلفه فما بقيت امرأة هاشمية إلا خرجت معها حتى انتهت قريبا من القبر فقالت لهم: خلوا عن ابن عمي فوالذي بعث محمدا أبي صلى الله عليه وآله بالحق إن لم تخلوا عنه لأنشرن شعري ولأضعن قميص رسول الله صلى الله عليه وآله على رأسي ولأصرخن إلى الله تبارك وتعالى، فما صالح بأكرم على الله من أبي ولا الناقة بأكرم مني ولا الفصيل بأكرم على الله من ولدي. قال سلمان رضي الله عنه: كنت قريبا منها، فرأيت والله أساس حيطان مسجد رسول الله صلى الله عليه وآله تقلعت من أسفلها حتى لو أراد رجل أن ينفذ من تحتها لنفذ، فدنوت منها فقلت: يا سيدتي ومولاتي إن الله تبارك وتعالى بعث أباك رحمة فلا تكوني نقمة، فرجعت ورجعت الحيطان حتى سطعت الغبرة من أسفلها فدخلت في خياشيمنا
“Rəvayət olunur ki, imam Sadiq (ə.s) buyurmuşdur: “Əmirəl-Möminin (ə.s) evindən çıxarıldığı zaman, xanım Fatimə də (s.ə) onun arxasınca evdən çıxdı. Bəni-Haşimin bütün qadınları da onunla birgə yola düşdülər. Xanım Fatimə (s.ə) gəlib (Peyğəmbərin) qəbrinin yaxınlığına çatdı və dedi: “Əmim oğlunu buraxın! And olsun atam Məhəmmədi (s) haqq ilə göndərənə, əgər onu buraxmasanız, saçımı açaraq, Allah Rəsulunun (s) köynəyini başıma qoyacam və Allah təbarak və təalaya nalə edəcəyəm. Saleh[4] (ə.s) Allah (c.c) yanında mənim atamdan daha əziz deyil, (onun) dəvəsi də məndən, dəvənin balası da mənim övladlarımdan əziz deyil”. Salman (ə.s) deyir: “Mən xanım Fatiməyə (s.ə) yaxın idim. Allaha (c.c) and olsun gördüm ki, Allah Rəsulunun (s) məscidinin divarlarının bünövrəsi dibindən ayrıldı. Elə bir şəkildə ki, əgər bir nəfər onun altından keçmək istəsəydi, keçər bilərdi. Mən xanım Fatiməyə (s.ə) yaxınlaşıb dedim: “Ey seyidəm və mövlam! Allah təbarək və təala sənin atanı (s) rəhmət olaraq göndərmişdi, sən də (bu qövmə) qəzəbli və nifrətli olma”. Bundan sonra, Xanım (s.ə) geri döndü. Divarlar da öz əvvəlki vəziyyətlərinə qayıtdı. Bu zaman, divarların altından toz qalxıb burnumuza daxil oldu”.
Əbu Mənsur ət-Təbərsi Əhməd b. Əli b. Əbi Talib, “Əl-İhticac” kitabı, 1-ci cild, 113,114-cü səhifələr, Təhqiq: Seyid Məhəmməd Baqir Xorasani, Nəşr: “Darun-Numan”, İraq, Nəcəf, 1388/1966 (online pdf)
Online mənbə
Hədisin səhhəti barəsində “Məsumların (ə.s) dilindən xanım Fatimənin (s.ə) şəhadəti” bölümündə məlumat verilmişdir.
Şərif Murtəza əl-Musəvi (r.a) yazır:
قد روى إبراهيم بن سعيد الثقفي، قال: حدثنا أحمد بن عمرو البجلي، قال: حدثنا أحمد بن حبيب العامري، عن حمران بن أعين عن أبي عبد الله جعفر بن محمد عليهما السلام قال: والله ما بايع علي عليه السلام حتى رأى الدخان قد دخل عليه بيته
“İbrahim b. Səid əs-Səqəfi rəvayət edərək deyir: “Bizə Əhməd b. Əmr əl-Bəcəli rəvayət etdi və dedi: “Bizə Əhməd b. Həbib əl-Amiri rəvayət etdi və dedi: “Hümran b. Əyun Əbu Əbdullah Cəfər b. Məhəmməddən (ə.s) rəvayət edərək dedi: “Allaha (c.c) and olsun, Əli (ə.s) dumanın evinə daxil olduğuna görməyənə qədər beyət etmədi”.
Əbül-Qasim Şərif əl-Murtəza Əli b. Hüseyn əl-Musəvi “Əş-Şafi fil-İmamə” kitabı, 3-cü cild, 241-ci səhifə, Şərh edən: Seyid Əbdüz-Zəhra əl-Hüseyni əl-Xətib, Nəşr: “Muəssətus-Sadiq”, İran, Tehran, 1426/2006, 2-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Hədisin sənədində ki, ravilər Hümran b. Əyun istisna olmaqla, məçhul şəxslərdir.
Şeyx Məsudi yazır:
Rəvayət uzun olduğundan əsas hissəni təqdim edirik
وأخذوه بالبيعة فامتنع ، وقال : لا أفعل : فقالوا : نقتلك فقال : إن تقتلوني فاني عبد الله وأخو رسوله ، وبسطوا يده فقبضها ، وعسر عليهم فتحها ، فمسحوا عليه وهي مضمومة
“Onlar[5] (Əlidən) beyət almaq istədilər. İmam Əli (ə.s) dedi: “Beyət etməyəcəm”. Onlar dedi: “Səni öldürərik”. Əli (ə.s) buyurdu: “Əgər məni öldürsəniz, o zaman Allahın (c.c) qulunu və Peyğəmbərin (s) qardaşını öldürmüş olacaqsınız”. Onlar Əlinin (ə.s) əlini açdılar. İmam (ə.s) əlini bağladı və onlar onun (ə.s) əlini aça bilmədilər. Bu səbəblə də, əli bağlı olan halda əlini (Əbu Bəkrin) əlinə sürtdülər”.
Əbül-Həsən əl-Məsudi Əli b. Hüseyn b. Əli əl-Huzəli, “İsbatul-Vəsiyyə əl-İmam Əli b. Əbi Talib aleyhimus-Səlam” kitabı, 1-ci cild, 155-ci səhifə, Nəşr: “Darul-Ədva”, Beyrut, Lübnan, 1409/1988, 2-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Süleym b. Qeys (r.a) yazır:
إخراج أمير المؤمنين عليه السلام من البيت
وأقبل المقداد وسلمان وأبو ذر وعمار وبريدة الأسلمي حتى دخلوا الدار أعوانا لعلي عليه السلام، حتى كادت تقع فتنة. فأخرج علي عليه السلام واتبعه الناس واتبعه سلمان وأبو ذر والمقداد وعمار وبريدة الأسلمي رحمهم الله وهم يقولون: (ما أسرع ما خنتم رسول الله صلى الله عليه وآله وأخرجتم الضغائن التي في صدوركم). وقال بريدة بن الخصيب الأسلمي: (يا عمر، أتثب على أخي رسول الله ووصيه وعلى ابنته فتضربها، وأنت الذي يعرفك قريش بما يعرفك به). فرفع خالد بن الوليد السيف ليضرب به بريدة وهو في غمده، فتعلق به عمر ومنعه من ذلك
“Əmirəl-Mömininin (ə.s) evdən çıxarılması”.
“Bu zaman Miqdad(ə.s), Salman (ə.s), Əbu Zərr (ə.s), Əmmar (ə.s) və Bureydə əl-Əsləmi (ə.s) imam Əliyə (ə.s) yardım etmək üçün gəldilər və evə daxil oldular. Az qalmışdı ki, fitnə baş versin[6]. Əlini (ə.s) evdən çıxardılar. Camaat onun arxasıyca düşdü. Həmçinin, Salman(ə.s), Əbu Zərr (ə.s), Miqdad (ə.s), Əmmar (ə.s) və Bureydə əl-Əsləmi (ə.s) də onun ardınca gəlirdilər. Onlar belə deyirdilər: “Nə tez Allah Rəsuluna (s) xəyanət etdiniz, nə tez qəlblərinizdəki kini ortaya çıxardınız!” Bureydə b. Xəsib əl-Əsləmi (ə.s) dedi: “Ey Ömər, Allah Rəsulunun (s) qardaşının və vəsisinin və onun (s) qızının üstünə hücum çəkirsən və onu (s.ə) vurursan?! Sən o kəssən ki, Qüreyş səni yaxşı tanıyır[7]”. Bu zaman Xalid qınında olan qılıncını qaldırıb, Bureydəni (ə.s) vurmaq istəyirdi ki, Ömər qılıncından yapışıb ona imkan vermədi”.
أول ما قال أمير المؤمنين عليه السلام عند البيعة الجبرية
فانتهوا بعلي عليه السلام إلى أبي بكر ملببا. فلما بصر به أبو بكر صاح: (خلوا سبيله) فقال علي عليه السلام: (ما أسرع ما توثبتم على أهل بيت نبيكم يا أبا بكر، بأي حق وبأي ميراث وبأي سابقة تحث الناس إلى بيعتك؟ ألم تبايعني بالأمس بأمر رسول الله صلى الله عليه وآله)؟
“Məcburi beyətin necəliyi. Əmirəl-möminin (ə.s) məcburi beyət zamanı söylədiyi ilk söz”.
“Onlar Əlinin (ə.s) köynəyinin yaxasından yapışıb, Əbu Bəkrin yanına gətirdilər. Əbu Bəkr onu görüncə qışqırıb dedi: “Buraxın onu”. Əli (ə.s) dedi: “Nə tez Peyğəmbərinizin (s) Əhli-Beytinə (ə.s) hücum çəkdiniz, ey Əbu Bəkr. Hansı haqqla, hansı mirasla və hansı keçmişlə camaatı özünə beyət etməyə çağırırsan? Məgər sən dünən Allah Rəsulunun (s) əmri ilə, mənə beyət etməmişdin?”
التهديد الأول لعلي عليه السلام
فقال عمر: دع عنك هذا يا علي، فوالله إن لم تبايع لنقتلنك فقال علي عليه السلام: (إذا والله أكون عبد الله وأخا رسول الله المقتول). فقال عمر: (أما عبد الله المقتول فنعم، وأما أخو رسول الله فلا) فقال علي عليه السلام: (أما والله، لولا قضاء من الله سبق وعهد عهده إلي خليلي لست أجوزه لعلمت أينا أضعف ناصرا وأقل عددا)، وأبو بكر ساكت لا يتكلم. فقام بريدة فقال: يا عمر، ألستما اللذين قال لكما رسول الله صلى الله عليه وآله: (انطلقا إلى علي فسلما عليه بإمرة المؤمنين)، فقلتما: أعن أمر الله وأمر رسوله؟ فقال: نعم. فقال أبو بكر: قد كان ذلك يا بريدة، ولكنك غبت وشهدنا، والأمر يحدث بعده الأمر فقال عمر: وما أنت وهذا يا بريدة؟ وما يدخلك في هذا؟ فقال بريدة: (والله لا سكنت في بلدة أنتم فيها أمراء). فأمر به عمر فضرب وأخرج. ثم قام سلمان فقال: (يا أبا بكر، اتق الله وقم عن هذا المجلس، ودعه لأهله يأكلوا به رغدا إلى يوم القيامة، لا يختلف على هذه الأمة سيفان)، فلم يجبه أبو بكر. فأعاد سلمان فقال مثلها. فانتهره عمر وقال: ما لك ولهذا الأمر؟ وما يدخلك فيما هيهنا؟ فقال: مهلا يا عمر، قم يا أبا بكر عن هذا المجلس، ودعه لأهله يأكلوا به والله خضرا إلى يوم القيامة، وإن أبيتم لتحلبن به دما وليطمعن فيه الطلقاء والطرداء والمنافقون. والله لو أعلم أني أدفع ضيما أو أعز لله دينا لوضعت سيفي على عاتقي ثم ضربت به قدما. أتثبون على وصي رسول الله؟ فأبشروا بالبلاء وأقنطوا من الرخاء. ثم قام أبو ذر والمقداد وعمار، فقالوا لعلي عليه السلام: (ما تأمر؟ والله إن أمرتنا لنضربن بالسيف حتى نقتل). فقال علي عليه السلام: (كفوا رحمكم الله واذكروا عهد رسول الله صلى الله عليه وآله وما أوصاكم به)، فكفوا
“Əli (ə.s) edilən ilk təhdid”.
“Ömər dedi: “Boşla bu sözləri, ey Əli. Allaha (c.c) and olsun ki, əgər beyət etməsən səni öldürəcəyik”. Əli (ə.s) dedi: “O zaman, Allaha (c.c) and olsun ki, Allahın (c.c) öldürülmüş bəndəsi və Peyğəmbərin (s) öldürülmüş qardaşı olaram”. Ömər dedi: “Allahın (c.c) bəndəsi kimi, bəli. Amma, Peyğəmbərin (s) qardaşı kimi yox”. Əli (ə.s) dedi: “Agah ol! Allaha (c.c) and olsun ki, əgər Allahın (c.c) təyin edilmiş müqəddəratı və dostumun[8] mənə etdiyi və mənim də keçə bilmədiyim əhdi olmasaydı, bilərdin hansı birimizin köməkçisi zəifdir və hansı birimizin adamı azdır”. Bu zaman, Əbu Bəkr sakit diyanıb, heç bir söz demirdi. Bureydə (ə.s) qalxıb dedi: “Ey Ömər, məgər siz deyildiniz ki, Allah Rəsulu (s) sizə belə demişdi: “Əlinin (ə.s) yanına gedin və möminlərin əmiri kimi ona salam verin?” Bu zaman siz demişdiniz ki: “Bu Allahın (c.c) və Rəsulunun (s) göstərişidir? O da (s) buyurmuşdu ki: “Bəli”. Əbu Bəkr dedi: “Söylədiyin hadisə baş vermişdir, ey Bureydə. Lakin sən getdin, biz qaldıq. Artıq iş-işdən keçmişdir”. Ömər dedi: “Sən hara, bura hara, ey Bureydə?! Bundan sənə nə?” Bureydə (ə.s) dedi: “Allaha (c.c) and olsun ki, sizin əmir olduğunuz şəhərdə yaşamaram”. Bu zaman Ömər əmr etdi ki, onu vursunlar və bundan sonra onu oradan uzaqlaşdırdı. Sonra, Salman (ə.s) qalxıb dedi: “Ey Əbu Bəkr, Allahdan (c.c) qorx və bu məclisi tərk et. Onu (ə.s) öz əhlinə ver ki, qiyamət gününədək firavanca ondan yararlansınlar. Bu ümmət üzərində iki qılınc ixtilaf edə bilməz”. Əbu Bəkr ona cavab vermədi. Salman (ə.s) sözünü yenidən təkrar etdi. Ömər onu təhqir edib dedi: “Sənə nə bu işdən? Bizim burada olmağımızın sənə nə dəxli var?” Salman (ə.s) dedi: “Asta ol, ey Ömər!”. Sonra Salman (ə.s) dedi: “Qalx bu məclisdən, ey Əbu Bəkr. Onu (ə.s) öz əhlinə ver ki, qiyamət gününədək ondan yararlansınlar. Əgər belə etməsəniz, ondan qan sağacaqsınız. Onunla tüləqanı qovulmuşlarını və münafiqləri doyuracaqsınız[9]. Allaha (c.c) and olsun, əgər bilsəydim ki, bir zülmü dəf edə biləcəyəm və ya Allahın (c.c) dinini izzətli edəcəyəm, qılıncımı çiynimə alar və qılınc vurardım. Allah Rəsulunun (s) vəsisinə hücum çəkirsiniz? Elə isə bəlanı gözləyin, firavanlıqdan əlinizi üzün!” Sonra, Əbu Zərr (ə.s), Miqdad (ə.s) və Əmmar (r.a) qalxıb, Əliyə (ə.s) dedilər: “Nə əmr edirsən? Allaha (c.c) and olsun ki, əgər əmr etsən ölənədək qılınc vurub döyüşərik”. Əli (ə.s) dedi: “Əl saxlayın, Allah (c.c) sizə rəhm etsin. Allah Rəsulunun (s) sizə etdiyi vəsiyyəti xatırlayın”. Beləcə onlar əl saxladılar”.
التهديد الثاني لعلي عليه السلام
قال عمر لأبي بكر – وهو جالس فوق المنبر -: ما يجلسك فوق المنبر وهذا جالس محارب لا يقوم فينا فيبايعك؟ أو تأمر به فيضرب عنقه؟ – والحسن والحسين عليهما السلام قائمان على رأس علي عليه السلام – فلما سمعا مقالة عمر بكيا ورفعا أصواتهما: (يا جداه يا رسول الله) فضمهما علي عليه السلام إلى صدره وقال: (لا تبكيا، فوالله لا يقدران على قتل أبيكما، هما أقل وأذل وأدخر من ذلك. وأقبلت أم أيمن النوبية حاضنة رسول الله صلى الله عليه وآله وأم سلمة فقالتا: (يا عتيق، ما أسرع ما أبديتم حسدكم لآل محمد). فأمر بهما عمر أن تخرجا من المسجد، وقال: (ما لنا وللنساء
“Əliyə (ə.s) edilən ikinci təhdid”.
“Əbu Bəkr minbərdə əyləşən zaman Ömər dedi: “Minbərin üstündə nə əyləşmisən? Bu[10] burada oturub səninlə müharibə edir. Sənə beyət etsin, ya əmr edirsən boynu vurulsun? Həsən (ə.s) və Hüseyn (ə.s) imam Əlinin (ə.s) yanında dayanmışdılar. Onlar Ömərin bu sözünü eşidincə “ya cəddah, ya Rəsulallah” deyə-deyə uca səslə ağlamağa başladılar. Əli (ə.s) onları qucaqlayıb, bağrına basdı və dedi: “Ağlamayın. Allaha (c.c) and olsun ki, onlar sizin atanızı öldürə bilməzlər. Onlar bunu etməkdən daha zəif, daha zəlil və daha bacarıqsızdırlar”. Bu zaman, Allah Rəsulunun (s) anası Ümmü-Əymən (s.ə) və həmçinin, Ümmü-Sələmə (s.ə) gəlib dedilər: “Ey Ətiq, Ali-Məhəmmədə (ə.s) olan həsədinizi nə tez aşkar etdiniz”. Ömər göstəriş verdi ki, onları məsciddən çıxarsınlar. Sonra Ömər dedi: “Bizim qadınlarla nə işimiz var?!”
التهديد الثالث لعلي عليه السلام
ثم قال: يا علي، قم بايع. فقال علي عليه السلام: إن لم أفعل؟ قال: إذا والله نضرب عنقك. قال عليه السلام: كذبت والله يا بن صهاك، لا تقدر على ذلك. أنت ألأم وأضعف من ذلك
“Əliyə (ə.s) edilən üçüncü təhdid”.
“Sonra (Ömər) dedi: “Ey Əli! Qalx və beyət et”. Əli (ə.s) dedi: “Əgər etməsəm nə olacaq?” Ömər dedi: “O zaman, Allaha (c.c) and olsun ki, boynunu vurarıq”. Əli (ə.s) dedi: “Yalan deyirsən, ey Səhhakın oğlu! Sənin buna gücün çatmaz. Sən bunu etməkdən daha aciz və daha zəifsən”.
تهديد الرابع لعلي عليه السلام
فوثب خالد بن الوليد واخترط سيفه وقال: (والله إن لم تفعل لأقتلنك). فقام إليه علي عليه السلام وأخذ بمجامع ثوبه ثم دفعه حتى ألقاه على قفاه ووقع السيف من يده
“Əliyə (ə.s) edilən dördüncü təhdid”.
“Bu zaman Xalid b. Vəlid ayağa qalxıb, qılıncını sıyırdı və dedi: “Allaha (c.c) and olsun ki, əgər beyət etməsən səni öldürəcəyəm”. Əli (ə.s) ona tərəf gedib paltarının yaxasından yapışdı və onu elə bir şəkildə itələdi ki, arxası üstə yerə yıxıldı. Bu zaman qılınc Xalidin əlindən düşdü”.
التهديد الخامس لعلي عليه السلام
فقال عمر: قم يا علي بن أبي طالب فبايع. قال عليه السلام: فإن لم أفعل؟ قال: (إذا والله نقتلك). واحتج عليهم علي عليه السلام ثلاث مرات، ثم مد يده من غير أن يفتح كفه فضرب عليها أبو بكر ورضي منه بذلك. ثم توجه إلى منزله وتبعه الناس.
“Ömər dedi: “Qalx və beyət et! ey Əbu Talibin oğlu Əli!”. Əli (ə.s) dedi: “Əgər etməsəm nə olacaq?” Ömər dedi: “Allaha (c.c) and olsun ki, səni öldürərik”. Əli (ə.s) üç dəfə onların əleyhinə dəlil gətirdi. Sonra, əlini ovucunu açmadan uzatdı. Əbu Bəkr də əlini onun əlinə vurdu və bununla kifayətləndi. Bundan sonra, Əli (ə.s) evinə yollandı və camaat da onunla birlikdə getdi”.
Əbu Sadiq Süleym b. Qeys əl-Hilali əl-Əmiri, “Kitəbu Süleym ibn Qeys əl-Hilali” kitabı, 1-ci cild, 387-390-cı səhifələr, Təhqiq: Məhəmməd Baqir əl-Ənsari, əz-Zəncani, əl-Xuini, Nəşr: “Əl-Hadi”, İran, Qum, hicri 1420-ci il, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Əhli-xilaf mənbələrində imam Əlinin (ə.s) məcburi beyəti
Əhməd b. Yəhya əl-Bəlazuri yazır:
حَدَّثَنِي رَوْحُ بْنُ عَبْدِ الْمُؤْمِنِ، عَنْ أَبِي عوانة، عن خالد الحذاء عن عبد الرحمان بْنِ أَبِي بَكْرَةَ : أَنَّ عَلِيًّا أَتَاهُمْ عَائِدًا فقال: ما لقي أحد من هَذِه الأُمَّةَ مَا لَقِيتُ، تُوُفِّيَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَنَا أَحَقُّ النَّاسِ بِهَذَا الأَمْرِ، فَبَايَعَ النَّاسُ أَبَا بَكْرٍ فَاسْتَخْلَفَ عُمَرَ فَبَايَعْتُ وَرَضِيتُ وَسَلَّمْتُ، ثُمَّ بَايَعَ النَّاسُ عُثْمَانَ فَبَايَعْتُ وَسَلَّمْتُ وَرَضِيتُ، وَهُمُ الآنَ يَمِيلُونَ بَيْنِي وَبَيْنَ مُعَاوِيَةَ
“Mənə Ruh b. Əbdül-Mömin rəvayət etdi və dedi: “Əbu Əvanədən, o Xalid əl-Həzzadan, o da Əbdür-Rəhman b. Əbu Bəkrədən rəvayət edərək deyi: ”Əli (ə.s) onları ziyarət etdi və dedi: “Bu ümmətdən heç kəs mənim qədər əziyyət çəkmədi. Allah Rəsulu (s) vəfat etdi və bu zaman bu işə[11] hamıdan layiq olan mən idim. Lakin, insanlar Əbu Bəkrə beyət etdilər və Ömər də ona varis oldu. Mən də beyət etdim, razılaşıb qəbul etdim. Daha sonra, insanlar Osmana beyət etdilər, mən də beyət etdim, razılaşıb qəbul etdim. İndi isə, onlar mənimlə Muaviyə arasında tərəddüd edirlər”.
Əbu Bəkr əl-Bəlazuri Əhməd b. Yəhya b. Cabir b. Davud, “Ənsabul-Əşrəf” kitabı, 2-ci cild, 402-ci səhifə, Təhqiq: Suheyl Zəkkar və Riyad əz-Zərkəli, Nəşr: “Darul-Fikr”, Beyrut, Lübnan, 1417/1996, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Rəvayətin sənədinin araşdırılması:
1.Ruh b. Əbdül-Mumin
Şəmsəd-Din əz-Zəhəbi yazır:
روح بن عبد المؤمن البصري المقرىء صاحب يعقوب سمع حماد بن زيد وأبا عوانة وعنه البخاري وأبو يعلى ومطين ثقة
“Ruh b. Əbdül-Mömin əl-Bəsri, əl-Muqri, Yaqubun dostudur. O, Həmmad b. Zeyddən və Əbu Əvanədən (hədis) eşitmişdir. Buxari, Əbu Yalə və Mutəyyin ondan rəvayət nəql etmişlər. Siqadır”.
Əbu Əbdullah Şəmsəd-Din əz-Zəhəbi Məhəmməd b. Əhməd b. Osman, “Əl-Kaşif fi mərifə mən ləhu rivayət fil-Kutubis-Sittə və Haşiyyəh” kitabı, 1-ci cild, 398-ci səhifə, 1594-cü ravi, Təhqiq: Məhəmməd Əvvamə və Əhməd b. Məhəmməd Nimr əl-Xətib, Nəşr: “Darul-Qiblə lis-Səqafiyyətul-İslamiyyə” və “Muəssə ulumul-Quran”, 1413/1992, 1-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
2.Əbu Əvanə
Əli b. Həcər əl-Əsqalani yazır:
ضاح بتشديد المعجمة ثم مهملة [بن عبد الله] اليشكري بالمعجمة الواسطي البزاز أبو عوانة مشهور بكنيته ثقة ثبت
“Vaddah… b. Abdullah…əl-Vasiti, əl-Bəzzaz Əbu Əvanə ləqəbi ilə məşhurdur. Siqadır, səbtdir”.
Əbül-Fəzl Şəhabud-Din Əhməd b. Əli b. Həcər əl-Əsqalani, “Təqribut-Təhzib” kitabı, 1-ci cild, 1036-cı səhifə, 7457-ci ravi, Təhqiq: Əbül-Əşbal Sağir Əhməd Şağif əl-Pakistani, Nəşr: “Darul-Asimə”, hicri 1421-ci il (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
3.Xalid əl-Həzza
Şəmsəd-Din əz-Zəhəbi yazır:
خَالِدُ بنُ مِهْرَانَ أَبُو المُنَازِلِ البَصْرِيُّ الحَذَّاءُ الإِمَامُ، الحَافِظُ، الثِّقَةُ، أَبُو المُنَازِلِ البَصْرِيُّ، المَشْهُوْرُ: بِالحَذَّاءِ، أَحَدُ الأَعْلاَمِ
“Xalid b. Mihran Əbül-Munəzil əl-Bəsri əl-Həzzə. İmamdır, hafizdir, siqadır, Əbül-Munəzil əl-Bəsri, Əl-Həzzə ləqəbi ilə məşhurdur. Alimlərdən biridir”.
قَالَ فِيْهِ أَحْمَدُ بنُ حَنْبَلٍ: ثَبْتٌ
“Əhməd b. Hənbəl dedi: “Səbtdir”.
وَقَالَ النَّسَائِيُّ: ثِقَةٌ
“Ən-Nəsai dedi: “Siqadır”.
Əbu Əbdullah Şəmsəd-Din əz-Zəhəbi Məhəmməd b. Əhməd b. Osman, “Siyər əlamun-Nubəla” kitabı, 6-cı cild, 190-192-ci səhifələr, 90-cı ravi, Təhqiq: Şueyb əl-Arnaut, Nəşr: “Muəssətur-Risalə”, Beyrut, Lübnan, 1417/1996, 11-ci çap (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
4.Əbdür-Rəhman b. Əbi Bəkrə
Əli b. Həcər əl-Əsqalani yazır:
عبد الرحمن بن أبي بكرة نفيع بن الحارث الثقفي البصري ثقة
“Əbdür-Rəhman b. Əbu Bəkrə Nufiə b. əl-Haris, əs-Səqəfi, əl-Bəsri. Siqadır”.
Əbül-Fəzl Şəhabud-Din Əhməd b. Əli b. Həcər əl-Əsqalani, “Təqribut-Təhzib” kitabı, 1-ci cild, 572-ci səhifə, 3840-cı ravi, Təhqiq: Əbül-Əşbal Sağir Əhməd Şağif əl-Pakistani, Nəşr: “Darul-Asimə”, hicri 1421-ci il (online pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Beləliklə, rəvayətin bütün raviləri əhli-xilaf nəzdində siqa şəxslərdir. Beləliklə, rəvayətin səhhəti səhih dərəcəsindədir.
Abdullah b. Əhməd yazır:
حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْحَجَّاجِ النَّاجِيُّ، بِالْبَصْرَةِ، أَنَا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ خَالِدٍ الْحَذَّاءِ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي بَكْرَةَ، قَالَ: أَتَانِي وَقَالَ مَرَّةً أُخْرَى أَتَانَا عَلِيٌّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَائِدًا وَمَعَهُ عَمَّارٌ فَذَكَرَ كَلِمَةً فَقَالَ عَلِيٌّ وَاللَّهِ لَأَكُونَنَّ مَعَ اللَّهِ عَلَى مَنْ كَانَ مَا لَقِيَ أَحَدٌ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ مَا لَقِيتُ تُوُفِّيَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَذَكَرَ كَلِمَةً فَبَايَعَ النَّاسُ أَبَا بَكْرٍ فَبَايَعْتُ وَرَضِيتُ ثُمَّ تُوُفِّيَ أَبُو بَكْرٍ فَذَكَرَ كَلِمَةً فَاسْتَخْلَفَ عُمَرَ فَبَايَعْتُ وَرَضِيتُ ثُمَّ تُوُفِّيَ عُمَرُ فَجَعَلَهَا، يَعْنِي عُمَرَ، شُورَى فَبُويِعَ عُثْمَانُ فَبَايَعْتُ وَرَضِيتُ ثُمَّ هُمُ الْآنَ يَمِيلُونَ بَيْنِي وَبَيْنَ مُعَاوِيَةَ
“Mənə İbrahim b. əl-Həccac ən-Naci Bəsrədə rəvayət etdi və dedi: “Mənə Əbu Əvanə, o Xalid b. əl-Həzzadan, o da Əbdür-Rəhman b. Əbu Bəkrədən rəvayət edərək dedi: “Əli (ə.s) bizi ziyarət etdi bu zaman Əmmar da (ə.s) onunla idi. Əmmar (ə.s) bir söz dedi. Əli dedi: “Vallahi, kim olursa-olsun mən Allahla (c.c) birgə olacam. Bu ümmətdən heç kəs mənim qədər əziyyət çəkmədi. Allah Rəsulu (s) vəfat etdi. (Sonra Əli) bir şey dedi. Lakin, insanlar Əbu Bəkrə beyət etdilər. Mən də beyət etdim və razılaşdım. Sonra, Əbu Bəkr vəfat etdi. (Sonra Əli) bir söz dedi. Və Öməri öz yerinə xəlifə təyin etdi. Mən də beyət etdim, razılaşıb qəbul etdim. Sonra, Ömər vəfat etdi və məsələni şuranın öhdəsinə buraxdı. Daha sonra, insanlar Osmana beyət etdilər, mən də beyət etdim, razılaşıb qəbul etdim. İndi isə, onlar mənimlə Muaviyə arasında tərəddüd edirlər”.
Kitabı təhqiqiqaçısı Məhəmməd b. Səid haşiyədə 1315 nömrəli hədisin səhhəti barədə yazır:
رجاله ثقات
“Ricalları siqadır”.
Əbu Əbdür-Rəhman Abdullah b. Əhməd b. Məhəmməd b. Hənbəl əş-Şeybani, əl-Bağdadi, “Əs-Sunnə” kitabı, 2-ci cild, 563-cü səhifə, 1315-ci hədis, Təhqiq: Məhəmməd b. Səid b. Salim əl-Qahtani, Nəşr: “Dar ibnul-Qayyum”, 1406/1986, 1-ci çap (onine pdf)
Kitabı yükləmək üçün ünvan
Online mənbə
Qeyd olunan rəvayətlərdə cəlbedici məqam, imam Əlinin (ə.s) sözlərini “bir söz dedi” kimi nəql etməsidir. Bu isə, ya ravilər ya da, kitab sahibləri tərəfindən təhrifə məruz qalmasıdır. Beləliklə, hər iki məzhəbin qeyd etdiyi rəvayətlərə əsasən, imam Əli (ə.s) öz istəyi ilə deyil, məcburi şəkildə beyət etmişdir. əl-Buxarinin və Müslimün “Səhih”-lərində Əli (ə.s) bir neçə aydan sonra beyət etməsi də qeyd olunmuşdur. Bəzi şiə alimləri imam Əlinin (ə.s) ümumiyyətlə beyət etmədiyini söyləmişlər. Hətta, bu belə olmasa da, beyətin məcburi şəkildə baş verməsi məlum məsələdir. Görəsən xilaf əhli məcburi beyəti dəmi raşidi xəlifələrə fəzilət olaraq nisbət verəcəklər?!
____________________________
Əgər möminsinizsə, Bəqiyyətullah sizin üçün xeyrlidir 